کنتراست سیمولتانه

*** توضیحاتی که در این صفحه نوشته شده ، بصورت کلی و خلاصه می باشد . زیرا رنگ عنصر پیچیده و گسترده ای در طراحی می باشد و از چهاچوب موضوع این وبلاگ خارج است .

مفهوم رنگ :

بصورت کلی رنگ را از دو دیدگاه می توان بررسی نمود :

1 - رنگ از ماده ای که تشکیل شده از رنگدانه های مختلف است ، پدیدار میگردد که اصطلاحا به آن ها بست می گویند . مانند : آکریلیک ، گواش ، رنگ روغن . آبرنگ

2 - رنگ موضوعی است مربوط به چگونگی دیدن و درک آن به عناصر زیر بستگی دارد :

I - نور به عنوان منبع فرآیندی که بدون آن رنگ ها دید نمی شوند .

II - سطح اشیا که باعث میشود ، رنگ  همان همان بخشی از طیف نور که از اشیا به چشم منعکس می شود ، دیده شود .

III - چشم انسان نور بازتاب یافته از سطح اشیا را در یک فرآنید پیچیده به کمک سلول های نوری شبکیه تشخیص می دهد . نور با عبور از شبکیه توسط اعصاب بیناییبه شکل علائمی خاص به مغز انتقال می یابد و این علائم در مغز بصورت رنگ تشخیص داده می شود .

فیزیک رنگ :

تجزیه ی نور سفید در سال 1676 میلادی ، به صورت طیفی از رنگ ها ، توسط ایزاک نیوتن دانشمند انگلیسی انجام شد .

رنگ های قرمز نارنجی ، زرد ، سبز ، نیلی ، و بنفش از طیف نوری بدست آمد .امواج نور ، رنگ ها را به وجود می آورد و چشم انسان فقط رنگ هایی را که طول موج آن ها بین 800 تا 400 میلی میکرون باشد ، می بیند . مثلا زمانی که یک سیب را قرمز می بینیم ، یعنی آن سیب تمام نور ها را در خود جذب کرده است و فقط نور قرمز را بر میگرداند .

امواج کوتاه تر از 380 و بلند تر از 760 نانومتر ، قابل دیدن نیستند ; مانند امواج اورای بنفش ، اشعه ایکس ، امواج گاما ،مادون قرمز و امواج مخابراطی و ...

انواع رنگ ها :

رنگ های اصلی  

 قرمز - زرد - آبی

رنگ های درجه دوم

ترکیب قرمز + زرد = نارنجی

ترکیب آبی + زرد = سبز

ترکیب قرمز + آبی = بنفش

رنگ های درجه سوم

از ترکیب کردن رنگ های اصلی با رنگ های درجه دوم ، رنگ های زیر بدست می آید :

قرمز - نارنجی

قرمز - بنفش

بنفش - آبی

سبز - آبی

سبز - زرد

*نکته : در واقع رنگها به دو دسته رنگین ( کروماتیک ) و سیاه سپید خاکستری ( آکاروماتیک ) تقسیم می شوند . اگر بخواهیم این رنگ هارا با هارمونی برسانیم باید از حیث ارتفاع رنگی ( درجه روشنی و تیرگی ) هم اندازه به کار رود . در اینصورت رنگهای آکروماتیک ، خاصیت بی رنگی خود را از دست داده و رنگی به نظر می آیند . 

 انواع کنتراست رنگ ها :

منظور از کنتراست ، مقایسه تضادی است که از دو رنگ و چگونگی تحت تأثیر قرار گرفتن آن دو باهم .

تضاد ته رنگ :

- ته رنگ ، یعنی خود رنگ

- در این تضاد از رنگ های اصلی با شدت زیاد استفاده می شود :

قرمز + زرد + آبی

زرد + قرمز + آبی

قرمز + آبی + سبز

بنفش + زرد + آبی

- رنگهای اصلی و درجه دوم را با رنگهای سیاه و سفید جدا کنیم ، شدت تضاد آنها کم می شود و هر رنگ اثر عینی و واقعی خود را خواد داشت .

- رنگ های اصلی شدیدترین تضاد را باهم دارند و رنگ های درجه دوم شدت تضاد کمتری دارند .

- رنگ های اولیه و درجه دوم در حالت خالصی ، دارای شکوه و اصالت خاصی هستند .

تضاد تاریک و روشن :

- تضاد دو رنگ سیاه و سفید اوج این تضاد است .

- زرد به عنوان روشن ترین رنگ و بنفش به عنوان تیره ترین رنگ دایره ی رنگ ، شدیدترین درجه کنتراست را باهم دارند .

- درجات مختلف خاکستری های رنگی میتوانند در کنار یکدیگر ، کنتراست تیرگی و روشنایی رنگ را بوجود بیاورد.

- ارزش های تیره و روشن رنگ ها معمولا بستگی به شدت و نوع نوری دارد که بر ان تابیده می شود . وقتی که از شدت نور کاسته می شود رنگ های گرم مثل قرمز ، نارنجی و زرد ، تیره و خاموش به نظر می رسند و بر عکس رنگ های سرد مثل سبز و آبی ،روشن تر دیده می شوند .

- چراغ های تنگستن که روشنایی گرمی دارند ، باعث جلوه ی بیشتر رنگ های گرم و تیره کردن رنگ های سرد می شوند .

- در چراغ های فلورسنت این حالت معکوس است ; رنگ های سرد روشن تر و رنگ های گرم تیره تر دیده می شوند .

- نور روز بهترین وضعیت روشنایی ، برای دیدن رنگ ها به طور طبیعی است .

*نکته :ارتباط میان فضای منفی و مثبت ، به کمک تیرگی و روشنی رنگ ها پدیدار می شود .

تضاد سرد و گرم :

- کنتراست سرد و گرم بر پایه ی احساس رونی از دیدن رنگ ها بوجود می آید .

- رنگ هایی را که به قرمز متمایل می شوند ، گرم و رنگ هایی را که به آبی متمایل می شوند ، سرد می نامند .

- معمولا در دایره ی رنگ ، رنگ های گرم در سمت و رنگ های سرد در سمت چپ داسره قرار دارند .

- قرمز - نارنجی گرم ترین رنگ و سبز - آبی ( اکسید منگنز ) ، سرد ترین رنگ دایر ه ی رنگ به شمار می آید .

- رنگ های گرم ، آفتابی ، کدر ، محرک ، انبوه ، زمینی ، نزدیک ، سنگین و خشک هستند .

- رنگ های سرد ، ابری ، شفاف ، مسکن ، نادر ، هوایی ، دور ، سبک و نمناک هستند .

کنتراست مکمل :

- کنتراست مکمل از باارزشترین کنترساتهای هتگانه است که سه کنترسات بعدی ، بر پایه ی این کنتراست قرار دارد .

- کنتراست مکمل اساس زیبایی شناسی طبیعت می باشد .

- زمانی دو رنگ مکمل یکدیگر هستند که بیشترین تأثیر گذاری را بر وری هم داشته باشند و درخشش قدرت فام و به شدیدترین مرتبه ی ارتقا برسد .

- در درایره ی رنگی ، دو رنگ مکمل بصورت قطری روبروی یکدیگر قرار میگیرند . مانند : زرد و بنفش ، قرمز و سبز ، آبی و نارنجی

- نیار به رنگ هتی مکمل ، یک نیاز بصری است. هر زمان که چشم ما رنگی را زیاد ببنید ، طبیعتا به دنبال رنگ مکمل آن میگردد . چنانچه در این هنگام چشمان خود را ببندیم ، رنگ مکمل دیده شده را در پشت پلک خود می بینیم که آن را جانشین یا پس تصویر می گویند .

*نکته :از مخلوط دو رنگ مکمل ، رنگ خاکستری کروماتیک بدست می آید .

کنتراست همزمانی یا سیمولتانه : 

- چشم انسان پس از دیدن هر رنگی خواستار رنگ مکمل آن است و در صورتیکه رنگ را در علم واقع نیابد ، به خودی خود آن را اینجاد میکند و به همین سبب در کنار رنگ های اصلی یا درجه دوم از خاکستری های بی فام یا خنثی ( ترکیب سیاه - سفید - خاکستری ) که معمولا شخصیت خود را از رنگ های مجاور می گیرند ، استفاده میکند .

- این حالت هنگامی به اوج می رسد که تیرگی خاکستری مورد نظر متناسب با میزان تیرگی رنگ مجاور باشد .

- کنتراست هم زمانی میان دو رنگ که به طور کامل مکمل یکدیگر نیستند نیز اتفاق می افتد . در این حالت یکی از رنگ ها ، رنگ مجاور خود را تبدیل  رنگ مکمل می کند .

مثلا در یک مربع که دایره ی نارنجی در داخل آن است ، دایره به رنگ قرمز آشکار می گردد .

یک دایره ی قرمز بنفش که در یک مربع زرد قرار دارد ، به رنگ بنفش متمایل می شود .

یک خاکستری که بر زمینه ی آبی فیروز های قرار گرفته ، متمایل به قرمز است .

- کنتراست هم زمانی در میان دو خاکستری بی فام نیز وجود دارد .

کنتراست کیفیت :

- منظور از کیفیت ، حالت خلوص و اشباع رنگ می باشد .

- زمانی خلوص یک رنگ دگرگون میکند که با سیاه - سفید - خاکستری یا رنگ های مکمل ترکیب شود .

- بیشترین جذابیت بین رنگ های خالص ، رنگ هایی است که از حالت خلوص خارج شده اند .

- رنگ های اشباع شده ، وقتی با سپیده رقیق میشود ، به سردی متمایل می گردد و خاصیت خود را از دست می دهد.

-- رنگ اشباع شده ، وقتی با سیاه ترکیب شود ، از درخشندگی آن کاسته می شود و سنگین و بی کشش می شود .

- اشباع کردن رنگ با خاکستری ، رنگ را بی رمق میکند و انرژی آن را می گیرد .

کنتراست کمیت :

- کنتراست کمیت مربوط به ربطه ی دو یا چند سطح رنگین از نظر وسعت است .

- در این کنتراست ، ربطه ی بزرگی و کوچک سطح های رنگین ، نقش اصلی را دارند . هر رنگی که دارای روشنی و شدت بیشتری باشد ، باید در سطح های کمتری استفاده شود .

 معمولا دو عامل در این کنتراست اهمیت ویژه دارند :

1 - قدرت و میزان درخشش و خلوص رنگ

2 - میزان وسعت سطح ( اندازه فضاهای رنگی )

- وسعت سطح ها با کم و زیاد  ، بزرگی و کوچک بودن سطح مطرح می شود که رابطه ی مستقیم با طول موج رنگ ها دارد .

هارمونی رنگ ها ( هارمونی ) : 

- نحوه ی انتخاب و ترکیب رنگ ها در یک اثر تجسمی ، بر اساس تجربه ی هنرمند صورت می گیرد .

معمولا رنگ هایی که با یکدیگر کنتراست ندارند ، رنگ های هماهنگی هستند :

I - رنگ های یک خانواده ی رنگی که با یکدیگر دادری خصوصیت های رنگی مشترکی هستند ، مانند گام های مختلف رنگ قرمز که با سپید و یا سیاه مخلوط شود .

II - رنگ هایی که به طور کلی از نطر سرد بودن یا گرم بودن مشابه هم هستند .

III - گاهی نیز علاقه ی شخصی افراد بهبرخی از رنگ ها ، دلیل هماهنگ بودن یا نبودن رنگ های یک ترکیب بحساب می آیند .

بنابراین ایجاد هماهنگی میان رنگ ها بر اساس ساختار طبیعی و کارکرد چشم در ارتباط ذهنی و روانی ما با رنگ ها است . این هماخنگی بر اساس موارد زیر می باشد : 

1- تجربه و شناخت هنرمند از رابطه های میان رنگ ها

2- متناسب بودن وسعت سطح رنگ ها نسبت به یکدیگر3 - رعایت درجه ی خلوص و درخشش آن ها نسبت به یکدیگر

4 - متناسب بودن جهت و شکل رنگ ها نسبت به یکدیگر

انواع تعادل بصری و ترکیب بندی رنگ :

با مخلوط کردن سه رنگ اصلی میتوان ارتباط متعادلی از نظر بصری ایجاد کرد.

این اختلاط روی چرخه رنگ را ( چرخه رنگی دوازده تایی ) ، به چهار صورت میتوان نشان داد :

1- سه رنگی که در سه گشه ی یک مثلث متساوری اضلاع ، روی چرخه ی رنگ قرار می گیرند ، مانند : زرد ، قرمز و آبی و هر سه رنگی که این مثلث را بوجود بیاورد

2- سه رنگی که در سه گوشه ی یک مثلث متساوی الساقین روی چرخه ی رنگ قرار بگیرند و مانند : زرد ، قرمز - بنفش و بنفش - آبی

3- چهار رنگی که مربع را روی چرخه ی رنگ تشکیل می دهند . مانند : زرد ، قرمز - نارنجی ، بنفش و سبز - آبی

4- چهار رنگی که چهار گوشه ی یک مستطیل ، روی چرخه ی رنگ هستند . مانند : زرد - نارنجی،سبز،قرمز - بنفش و بنفش - آبی

تعادل متقارن رنگی : تعادل متفارن رنگی به تعادلی می گویند که از هر رنگی که در یک قسمت استفاده می شود ، در قسمت مقابل نیز استفاده شود. از تعادل در آثا مانند نقش فرش ، گلیم ، کاشی و ... استفاده می کنند . 

تعادل نامتقارن رنگی : در این تعادل ، سعی می شود که با شناخت وسیع و درکی درست از ارزش ، تنالیته ها ، وسعت و کیفیت رنگ به تعادلی زیبا و جذاب برای بیان های مختلف حسی رسید . 

تعادل از طریق جنب توجه و تاکید با اینجای فضای تمرکز : در این تعادل تأکید و تمرکز بر روی یک رنگ است، که معمولا بیان مفهومی از یک رنگ را دارد ، مثلا قرار دادن رنگ قرمز در سطح وسیع از زرد

تعادل از طریق تباین : در واقع دشوارترین روش ایجاد تعادل ، ایجاد آن از طریق تضاد است که به دانش وسیعی از کنتراست رنگ ها نیاز دارد .

ترکیب بندی رنگ ها ، بر اساس جهت های گوناگون ، معانی و مفاهیم مختلف دارد :

خط افقی : وزن ، فاصله ، وسعت و پهنا است

خط عمودی : سبکی ، ارتفاع و عمق را بیان می کند .

خط کج: حرکت و جهت ایجاد میکند .

خط دایره : یاد آور تمرکز و حرکت مدارم می باشد .

جهت متقاطع : استحکام و تأثیر بسیار شدید و کنتراست را بیان می کند .

*نکته: اگر رنگ آبی در قسمت بالا قرار گیرد ، سبک و بی وزنی می شود و اگر پایین باشد ، سنگین می شود . رنگ قرمز در بالای کادر سنگین و در پایین  ، استوار و محکم  است .

رنگ زرد در بالا درخشش و در پایین حالتی شناور و نامتعادل دارد .

منابع :

I - جزو ه های دانشگاهی

II - خلاقیت تصویری نوشته نصرین صدقیان :

1. 
   
2. تاریخ هنر نوین  هاروارد آرناسن - مترجم : محمد تقی فرامرزی
   
3. هنر ذر گذر رمان  هلن گاردنر
   
4. طراحی . ارتباط بصری  برونر موناری - منرجم پاینده شاهنده
   
5. زبان تصویر جئورگی گیپس - ترجمه فیروزه مهاجر
   
6. مبادی سواد بصری دونیس اِ داندیس - ترجمه : مسعود سپهر
   
7. کتاب رنگ اِتین - ترجمه : محمد حسین حلیمی
   
8. دایره المعارف هنر  روئین پاکباز
   
9. ارتباط تصویری از چشم انداز نشانه شناسی فهیمه پهلوان
   
10. درآمدی بر تحلیل عناصر بصری در آرم  فهمیه پهلوان
    
11. اصول و مبانی هنرهای تجسمی  محمد حسین حبیبی
    
12. سی قرن طراحی گرافیک  ملک محسن قادری
    
13. شناخت هنر گرافیک   سید رضا حسینی
    
14. مفاهیم رویکردها در آخرین جنبش های هنری قرن بیستم  ادوارد لوس اسمیت - ترجمه : علیرضا سمیع آذر
    
15. جهانی شدن و هنر جدید  ادوارد لوسی اسمیت - ترجمه علیرضا سمیع آذر
    
16. تارخچه ای از طراحی گرافیک  ریچارد هولیس - ترجمه سیما مشتاقی
    
17. از نشانه های تصویر تا متن  بابک احمدی