مبانی رنگ

دنیای پیرامون ما از دو عنصر فرم (شکل) و رنگ تشکیل شده است . تاثیر رنگ در زندگی انسان به قدری است که حتی تصور زندگی بدون رنگ  امکان ندارد . رنگ پدیده و موهبت شگفت انگیز و شکوهمند هستی است و به زندگی انسان احساس و اشتیاق می بخشد . رنگ به فرم کمال می بخشد و به آن جان می دهد و از مهمترین ابعاد هنر است، انتخاب بجا و درست رنگ در کار باعث افزایش تاثیرگذاری طرح شما می شود .

فیزیکدانی بنام یونگ – رنگ های موجود در نور را با ترکیب کرد و به نور سفید رسید. یونگ پی برد با ترکیب سه رنگ : آبی – قرمز – سبز نیز می توان به رنگ سفید رسید. از سوی دیگر با ترکیب این سه رنگ به صورت دو به دو سه رنگ دیگر نیز به دست می آید که عبارتند از : قرمز (ماژنتا) آبی (سایان) و زرد. یونگ مشخص کرد که رنگ های اصلی یا رنگ های اولیه طیف و نیز رنگ های درجه دوم یا ثانویه چه رنگ هایی هستند. هر جا نور وجود دارد رنگ نیز هم هست و با وجود نور است که رنگ نمود پیدا می کند و می تواند حضور داشته باشد .از این رو باید گفت که : رنگ همان نور ونور نیز همان رنگ است . تمامی اشیا این خاصیت را دارند که وقتی در برابر نور قرار می گیرند بخشی یا تمامی آن را منعکس می کند . این پدیدار سبب پیدایش رنگ اجسام می شود . رنگ ها دارای طول موجهای مختلف بلند و کوتاه هستند . چشم انسان می تواند طول موجهای نوری بین ۴۰۰ تا ۷۰۰ میلی میکرون را دریافت کند .از این رو رنگ هایی که انسان می بیند در محدوده ی طول موجها قرار دارد.(m) رنگ قرمز دارای بلندترین طول موج یعنی حدود ۷۰۰ متر و بنفش دارای کوتاه ترین طول موج با حدود ۴۰۰ متر است .

منابع رنگ را به دو قسمت زیر می توان تقسیم بندی کرد:

1ـ رنگ منبع نور

2ـرنگ سوژه (شیء)

رنگ منبع نور توسعه یافته به وسیله یک منبع نوری می باشد. خورشید، چراغ الکتریکی، نور آتش یا روشنائی حاصله از هر منبع خود یک رنگ منبع نور محسوب می شود. رنگ سوژه (شیء) وقتی نور سفید به یک شی می تابد، یا منعکس می شود یا جذب می گردد، و یا از آن عبور می کند بنابراین نور منعکس شده و تاثیر آن در چشم انسان رنگ سوژه را نمایان می سازد.

به عبارت دیگر رنگهای متشکله از یک نور سفید خواص جذب متفاوتی دارند. رنگ منبع نور در عین حال می تواند رنگ سوژه نیز باشد. جسم سیاه رنگ تقریباً نورهایی را که به سطح می رسد برخلاف جسم سفید جذب می کند. در واقع ما هیچگاه نمی توانیم رنگهای خالص را ببینیم همچنین نمی توانیم سفید یا سیاه را مشاهده کنیم در واقع ما انواع سیاه و سفید را می بینیم .

چرخه دوازده گانه رنگ ها :

رنگ های اصلی عبارتند از : قرمز – آبی – زرد سه پله رنگی که مابین رنگهای اصلی می‌بینید، در واقع نمایش تلاشی است که این رنگها برای نزدیک‌تر شدن به یکدیگر انجام می‌دهند. رنگ قرمز به تدریج با روشن‌تر شده به وسیله آمیزش با زرد و عبور از نارنجی و پرتقالی ‌بالاخره به زرد نزدیک می‌شود و رنگ زرد نیز به همین ترتیب با پذیرش پله به پله رنگ آبی و ایجاد طیفی از سبز و زنگاری به آبی نزدیک می‌شود و با همین روش رنگ آبی را قبول رنگ قرمز و ایجاد طیفی از کاربنی و بنفش بار دیگر به قرمز نزدیک می‌شود. اتصال دایره میانی به ۳ طیف،‌ یک مثلث متساوی الاضلاع معکوس، از سه رنگ نارنجی،‌زنگاری و بادمجانی می‌سازد، که در اولی قرمز و زرد، در دومی زرد و آبی و در سومی آبی و قرمز تقریبا به یک میزان جلوه می‌کند. این مثلث دوم معکوس را رنگهای درجه دوم می‌نامیم. شش رنگ باقی مانده در اطراف این دو مثلث در دایره رنگ،‌ رنگهای درجه سوم است که ترکیبهایی غیر منظم و نابرابر از تداخل دو رنگ اصلی است. این چرخه همان گردونه‌ای است که اگرآن را خوب یاد بگیرید می‌توانید از تمام دنیای رنگ عبور کنید. مطمئن باشید هنوز هم ترکیب تازه‌ای وجود دارد و از آن رنگی متولد می‌شود که پیامی جدید داشته باشد. شاید که شما حامل این پیام باشید حاصل ترکیب رنگ های اصلی به صورت دو به دو شامل رنگهای ثانویه یا درجه دو می شود که عبارتند از : قرمز + آبی = بنفش قرمز + زرد = نارنجی آبی + زرد = سبز رنگ های دسته سوم یا ثالثه ( شش رنگ در دایره رنگ هستند) که هر کدام حاصل ترکیب یک رنگ اصلی با یک رنگ فرعی است.

ترکیب افزایش یا کاهشی نورها :

به نوع ترکیب نور های رنگی که حاصل ترکیب آنها نور روشنتری خواهد بود ترکیب افزایشی می گویند. ( دو رنگ مکمل نوری وقتی با هم ترکیب می شوند رنگ سفید به دست می آید. در دنیای مواد رنگی برعکس رنگهای نوری حاصل ترکیب رنگ ها رنگ تیره تر است .

خصوصیت رنگ ها:

ته رنگ یا فام : منظور همان خصوصیت و کیفیت رنگین بودن رنگ است . مانند زرد – سبز-قرمز – آبی و …

روشنی یا درخشندگی : درخشندگی یا روشنایی یک رنگ درجه ای از روشنایی آن است که متمایز از درجات روشنی یا تیرگی همان رنگ می باشد .

شدت یا خلوص: منظور از خلوص رنگ درجه اشباع یا سیری آن است که آن را در خالص ترین آن نشان می دهد.

زیبایی شناسی و ارزیابی رنگ ها :

• امپرسیون یا احساس عینی و بصر
• اکسپرسیون یا هیجان و تاثیر بیانی
• کنستراکسیون یا ساختمان ( سمبولیک (

منظور از امپرسیون رنگ احساس رنگ و مقصود از اکسپرسیون رنگ حالت رنگ است . به درجات مختلف تاریکی و روشنی یک رنگ ( تونالیته) می گویند . اختلاف – تقابل و تفاوت مابین ماهیت و حالت های گوناگون رنگ را ( کنتراست ) می گویند .

مفاهیم بصری رنگ

زرد:
رنگ زرد مناسب هر شکل نوک تیز و مثلثی است. زرد رنگ بی خوابی، بیداری، هیجان و اضطراب است. زرد رنگی است با موضع عمودی. خط عمودی زرد تاثیر بیشتری دارد و خط افقی زرد بر عکس تاثیر خود را از دست می دهد. زرد بدلیل حس سبکی در یک کادر می تواند در بالاترین نقطه آن قرار بگیرد. ترکیب زرد با سفید و نارنجی مناسب است.

آبی:
رنگی است آرام و درون گرا. آبی حرکت دورانی درون گرا دارد، بدین سبب از شکل های هندسی با دایره توافق دارد. آبی در مثلث، آرامش خود را می کاهد و فعال می شود و مثلث را نیز فعال می سازد.
آبی رنگ موافق با خط افقی است. خط افقی آبی آرامش بیشتری دارد و چون آبی عمودی گردد، از سردی و آرامش آن کاسته می شود و متعادل می گردد. رنگ آبی در هنر کهن به منزله رنگ فضایی و الهی تعبیر و به کار رفته است. متمرکز شدن در آبی سبب تمرکز فکر و اندیشه می گردد بویژه اگر آبی شکل دایره ای داشته باشد، سبب ذخیره نیروها در مرکز خود می گردد. آبی مکمل – متضاد زرد است.
طعم آبی بی طعمی است همانند آب. آبی رنگی است مطیع و سازشگر. آبی تیره در یک مستطیل کشیده به آبی روشن می گراید در یک مستطیل عمودی به سبز گرایش پیدا می کند. در شکل های دیگر آبی در مثلث سبز گون می شود و فعال می گردد. آبی در مربع بنفش گون می شود و یا حالت قهوه ای به خود می گیرد.

نارنجی:
نارنجی رنگ جوانی و شادابی است. آمیخته با کمی سفید، رنگ بلوغ زنانه و آمیخته با اندکی سیاه بلوغ مردانه را می نمایاند. رنگ سنین 9 تا 16 سال است. هیجان نارنجی از زرد کمتر است و اعتدال آن بیشتر. در تطابق با شکل همانند ذوزنقه است. در خط، خطی است آزاد و متمایل به عمودی. نارنجی مکمل – متضاد بنفش است. شکل نارنجی در مثلث روشن تر و زردگون و در مربع سرخ گون به نظر می آید.

بنفش:
رنگ سنین میان 50-65 سالگی است. بنفش در درون خود جوهر اندوه و خودگرایی دارد. در چین کهن، بنفش رنگ لباس عزاداران بوده است. بنفش رنگ ناباوری، تردید و نفاق است. ظاهری زیبا و گیرا دارد و درونی غمناک و عقده ای.
بنفش رنگ شکل هایی است که از تلفیق دایره و چهارگوش به وجود می آیند. بنفش رنگ خط آزاد متمایل به افقی است. بنفش و قهوه ای هر دو رنگ های پاییزی هستند. طعم بنفش طعم گس دارد. در شگل های دیگر، بنفش در مربع قرمز گون و در مثلث سرخ فام می شود.

قهوه ای:
قهوه ای از ترکیب سرخ و سیاه و یا سرخ گرم و آبی گرم بوجود می آید. طعم تلخ دارد. قهوه ای رنگی چرکین ولی نیرومند و پرتوان است. شکل آن بیضی است.

سرخ و سبز:
رنگ های معتدلند، سرخ اعتدال گرم و سبز اعتدال سرد است. سرخ و سبز مکمل – متضاد یکدیگرند. در سرخ توان فعالیت و در سبز توان آرامش بیشتر است. طعم سرخ شیرین است. رنگ جوانی 25 تا 35 سالگی است. سرخ سرد رنگ سنین 45 تا 50 سالگی است. سرخ گرم رنگ، حق و حقیقت و پیکار است. سرخ پایان تابستان و آغاز پاییز است. سرخ رنگ خط قطری همگن است. شکل آن مربع است.

سبز:
سبز رنگی است میانه و معتدل. رنگ تعادل، تفکر و آرامش. طعم رنگ سبز نه شیرین است و نه شور، نه ترش است و نه بی مزه، نه تند است و نه تلخ، طعم آب گواراست و بر حسب اینکه بر تیرگی اش افزوده شود یعنی با سیاه، آبی و یا قرمز مخلوط گردد تلخ و شور و یا تند شود با روشن شدن به وسیله زرد، به ترشی می گراید و ترش ترین حالت آن ترش لیمویی است. سبز رنگ صبر است و شکیبایی، رنگ پایداری است. رنگ پایان بهار و آغاز تابستان است. سبز خط قطری راست گراست. شکل آن لوزی، و هر شکل چهار گوشی است که دو زاویه باز و دو زاویه بسته یا تند داشته باشد و اضلاع آن ها دو به دو موازی باشند. از طرف دیگر با شکل هایی که از برخورد دایره و مثلث به وجود می آیند منطبق می گردد.
سبز در مثلث به زردی می گراید و در دایره تیره فام یا آبی گون می شود و بر سردی آن می افزاید. در مربع بر توان تحرکش افزوده می شود. سبز تیره فام و رگه های زرین، ترکیبی آرمانی برای زیبایی آرامنده و آساینده است.

نتیجه گیری: و چنین است که خداوند آبی آسمان را در بالا و زرد خاک را در پایین قرار داده است و بر این اساس است که رنگ ها مفاهیم روانی و روحی خود را بدست می آورند و آن را به بیننده القا می کنند.