رنگ های متضاد در نقاشی

تضادها یا تباینهای رنگی در دایره رنگ را در اینجا آموزش میدهیم.
قبلا در بخش آموزش دایره رنگ، با ایتن، دانشمند سوئیسی و دایره رنگی اش آشنا شدید. ایتن در این دایره رنگی هفت تضاد یا به عبارتی تباین رنگی را برای رنگها مطرح میکند.

۱ - تضاد فام (رنگ مایه)
۲ - تضاد تاریک روشن
۳ - تضاد سرد و گرم
۴ - تضاد مکملها
۵ - تضاد هم پایه
۶ - تضاد کیفیت (خلوص رنگ)
۷ - تضاد کمیت (وسعت سطوح)

در اینجا قسمتی از یکی از یادداشتهای ایتن در مورد کنتراست و آنالیز دایره رنگی را به صورت مستقیم ترجمه و بررسی می کنیم:

گوته و افرادی دیگر قبلا مطالعاتی بر روی تضاد بین رنگها داشته اند و به اهمیت آن در هنرهای بصری اشاره کرده اند، اما همیشه کمبود یک راهنمای مکتوب برای استفاده مناسب از ترکیب رنگها برای بدست آوردن کنتراست مناسب احساس می شده، به طور کلی میتوان به هفت نوع تضاد اشاره کرد که هر کدام از اینها خواص و خصوصیات منحصر به خود را دارا می باشند. حال به یک تعریف مکتوب در این باب خواهیم پرداخت

1- تضاد فام (رنگ مایه): کنتراست رنگهای خالص ساده ترین نوع از انواع هفتگانه می باشد، برای ساختن آن فقط کافیست که رنگهایی را با درصد اشباع بسیار بالا باهم ترکیب نمایید (در اینجا منظور از ترکیب به معنای کنار هم قرار دادن آنهاست و نه مخلوط کردن آنها).

2- تضاد تاریک روشن: یکی از مهمترین و پر کاربردترین انواع کنتراست، تضاد شماره دو یا کنتراست سایه روشن می باشد. با کمک این نوع از تضاد میتوان در جهت نمایش نور و القاء حجم به طور وسیع و چشمگیری بهره برد. سیاه و سفید همیشه دو قطب متضاد در هر نوع دید بصری می باشند. اما در بین این دو میتوان طیف وسیعی از خاکستری ها را به وجود آورد.

3- تضاد سرد و گرم: کنتراست شماره سه کنتراست رنگهای سرد و گرم است، نارنجی و قرمز را همیشه گرمترین رنگها در دنیای هنرهای زیبا می نامند و آبی و سبز را رنگهای سرد تفسیر می کنند. در دایره من (ایتن) رنگ زرد روشن ترین رنگ است و رنگ بنفش تیره ترین. بنابراین در میان این دو رنگ قوی ترین تضاد تیره و روشن وجود دارد.

4- تضاد مکملها: در کنتراست چهارم دو رنگ مکمل تعریف می شود که ترکیب آنها با هم نوعی خاکستری خنثی (طبیعی) تولید می کند، از دید فیزیکی آنها را دو نور مکمل نیز می نامند. رنگهای مکمل یک زوج کاملا منحصر به فرد را می سازند. آنها در کنار هم به حداکثر روشنایی می رسند، و وقتی باهم مخلوط می شوند یک نوع خاکستری تیره به ما می دهند.

ما تضاد مکملها را در بخش مکملها توضیح دادیم.

5-تضاد هم پایه: کنتراست رنگهای همسان در واقع یک پدیده بصری می باشد، این کنتراست تحت لوای دو رنگ خاص در کنار هم پدید می آید. بدین معنی که این پدیده تنها توسط رنگ به دست نمی آید بلکه نیازمند نوعی هارمونی رنگی در کنار هم می باشد.

ما این تضاد را در بخش آموزش تضاد هم پایه توضیح میدهیم.

6-تضاد کیفیت (خلوص رنگ): در کنتراست کیفیت به درجه اشباع توجه می شود. کنتراست کیفیت تضادی است که بین رنگهای قوی و سنگین رخ می دهد، همین کنتراست باعث شکست نور سفید می شود. این تضاد حداکثر اشباع و درخشش را به نمایش میگذارد.

7-تضاد وسعت سطوح یا تضاد کمیت: کنتراست هفتم با ارتباط متقابل بین تعداد دو رنگ یا بیشتر به وجود می آید. دو فاکتور مهم در این کنتراست وجود دارد: یکی شدت رنگها و دومی مقدار فضایی که رنگ مورد نظر اشغال می نماید.

کاربرد تضاد رنگهای خالص بیشتر در هنرهای مردمی مانند لباس ها، گلدوزی های رنگارنگ و سرامیکهای تزئینی می باشد با این حال نمونه های از کارهای نقاشی نیز در این حوزه وجود دارد. در مینیاتور های قرون وسطی نیز از این نوع کنتراست به صورت گسترده استفاده می شده است و هدف استفاده از آن برای القاء سر زندگی و تاثیر گذاری در یک اثر نقاشی بوده است.

نمونه ای از تضاد رنگهای خالص اثر ساندرو بوتیچلی نقاش ایتالیایی

طراحی، اچینگ، چاپ دستی و آکوا فرته (نوعی چاپ با اسید) سبکهای بسیار بارز برای نشان دادن کنتراست سایه و روشن می باشند. اما قطعا در نقاشی با رنگ روغن و متریال های دیگر نیز جایگاه بسیار مهم و قابل توجهی را دارا می باشد. برای مثال در کارهای رامبراند حجم وسیعی از سایه روشن را می توان ملاحظه کرد که همین موضوع بیانگر مطالعه فراوان این نقاش بزرگ در زمینه این نوع از تضاد می باشد.

اثری از رامبراند که حجم عظیمی از سایه روشن در آن مشخص می باشد

آثار امپرسیونیستها نمونه خوبی برای کنتراست شماره سه یا تضاد گرم و سرد می باشد، به دلیل اینکه این سبک تمرکز ویژه ای بر طیف های نور دارد بنابراین ما اکثر مواقع شاهد رگه های آبی رنگ آسمان و رنگ زرد نور خورشید در این آثار می باشیم. در آثار پیزارو، مونه و رنوار کنتراست گرم و سرد را به خوبی می توان ملاحظه کرد.

اثر پیر آگوست رنوار

تضاد رنگهای مکمل اگر به درستی مورد استفاده قرار گیرد میتواند هارمونی بسیار زیبایی را در اثر هنری ایجاد نماید. در بیان دیگر این نوع تضاد منجر به یک تعادل زیبایی شناسی در کار خواهد شد. از این نوع کنتراست در نقاشی های دیواری و در نقاشی هایی با ابعاد بزرگ زیاد استفاده می شود. در اثر پایین تعادل و هارمونی به شکل محسوس قابل مشاهده می باشد.

اثری از وندایک با کنتراست رنگهای مکمل

و اما تضاد هم پایه، این نوع کنتراست فقط در رنگهای ساخته شده و به صورت مجازی وجود دارد و تقریبا می توان گفت که چشم بیننده آن را به وجود می آورد. بدین معنی که مثلا نمی توان یک صحنه با این نوع کنتراست را عکاسی کرد. ونگوگ یکی از مهمترین هنرمندان در این نوع از تضاد می باشد.

اثری از ونگوگ

اثر زیر یک نمونه از تضاد کیفیت می باشد، همانطور که ملاحظه می نمایید با استفاده از تنهای زرد در چهره و تیره در زمینه، یک حالت روانی ناراحت کننده را به بیننده القاء می نماید.

اثر تئودور ژریکو

در مورد کنتراست شماره هفت یا تضاد کمیت همانطور که قبلا توضیح داده شد از کنار هم قرار گرفتن دو یا چند رنگ به وجود می آید به کار زیر دقت نماید.

یک نمونه از تضاد کمیت اثر پیتر بروگل

در پایان این توضیح لازم است که اگر مبانی و اصولی که ذکر آنها گذشت به درستی فراگرفته و اجرا شوند می تواند تاثیر مشخص و به سزایی در یک اثر هنری داشته باشند، برای مثال زمانی که شما در یک اثر هنری در صدد به نمایش گذاشتن تضادهای شدید نوری و اغراق آمیز باشید میتوانید از تضاد شماره شش بیشتر در پروژه خود استفاده نمایید. بنابراین از این موضوع میتوان به این نکته پی برد که دایره ایتن یکی از مهمترین اصول مبانی هنرهای تجسمی می باشد که فرا گرفتن آن برای هر هنرجو لازم و ضروری است.